بتمن یا مرد خفاشی (به انگلیسی: Batman) ابرقهرمانی خیالی در کمیکبوکهای منتشر شده توسط شرکت آمریکایی دیسی کامیکس است که تاکنون در چندین فیلم، سریال و بازی حضور یافته است. این شخصیت توسط باب کین (نقاش) و بیل فینگر (نویسنده) خلق شد و اولین بار در شماره ۲۷ کمیکهای کارآگاهی (مه ۱۹۳۹) حضور یافت. به این شخصیت با القابی مانند «مبارز شنلپوش»،۲ «شوالیه تاریکی»۲ و «بزرگترین کارآگاه دنیا»۲ نیز اشاره میشود.
بروس وین (به انگلیسی: Bruce Wayne) هویت مخفیشدهٔ پشت نقاب بتمن است. بروس وین میلیونر، تاجر و خیر آمریکایی است. والدین او در کودکی جلوی چشمان او به قتل رسیدند و از آن زمان، وی قسم خورد که از تبهکاران انتقام بگیرد و عدالت را به جامعه بازگرداند. وین تمرینات بدنی و فکری ویژهای را پشت سر گذاشت و با لباسی ایده گرفته از خفاش، به مبارزه با جنایتکاران میپردازد.۳ بتمن در شهر خیالی گاتهام سیتی به فعالیت میپردازد و در مبارزهاش با جرم و جنایت افرادی او را یاری میکنند: رابین، خدمتکارش آلفرد پنیورث، کمیسر پلیس جیم گوردون و بتگرل. او با انواع مختلفی از خلافکاران مبارزه میکند که به آنها «گالری مجرمین» نیز گفته میشود از جمله: جوکر، پنگوئن، ریدلر، زن گربهای، آقای فریز، دوچهره، راسالغول و مترسک. بر خلاف اغلب ابرقهرمانان، او دارای ابرقدرت نیست و از هوش، مهارتهای کارآگاهی، علم و فناوری، ثروت، شجاعت، هنرهای رزمی، ارادهای تسخیرناپذیر، ترس و ارعاب برای مبارزه با جنایتکاران استفاده میکند.
بتمن خیلی زود پس از معرفیاش محبوب شد و در سال ۱۹۴۰، انتشار کمیکبوک اختصاصیاش، بتمن، شروع شد. با گذشت دههها، تفاسیر مختلفی از این شخصیت ظهور کرد. بعدها چندین خالق کمیک، سعی کردند تا این شخصیت را به ریشههای تاریک خود بازگردانند که این امر در شوالیه تاریکی بازمیگردد (۱۹۸۶) نوشتهٔ فرانک میلر به اوج خود رسید و به دنبال آن بتمن: شوخی مرگبار نوشتهٔ آلن مور و تیمارستان آرکام: خانهای مهم بر روی زمین مهم نوشتهٔ گرنت موریسون منتشر شد. موفقیت وارنر برادرز در فیلمهای بتمن، به محبوبیت این شخصیت در افکار عمومی کمک بهسزایی کرده است.۴
به عنوان یک نماد فرهنگ آمریکایی، تاکنون اقتباسهای زیادی از بتمن در رادیو، تلویزیون، فیلمها، بازیهای رایانهای و اسباببازیها صورت گرفته است. این شخصیت روانپزشکان را هم شیفتهٔ خود کرده و بسیاری از آنها به دنبال فهم روان او هستند. در مه ۲۰۱۱، بتمن بعد از سوپرمن در رتبه دوم فهرست «۱۰۰ شخصیت کمیکبوکی برتر تاریخ» که توسط آیجیان منتشر شد، قرار گرفت.۵ امپایر هم او را در رتبه دوم برترین شخصیتهای کمیکبوکی تاریخ قرار داده است. تاکنون بازیگرانی همچون لویس ویلسون، رابرت لووری، ادام وست، مایکل کیتون، کوین کانروی، وال کیلمر، جرج کلونی، کریستین بیل و بن افلک در نقش بتمن ظاهر شدهاند.
تاریخچهٔ انتشار
خلق شخصیت
اوایل سال ۱۹۳۹، موفقیت داستانهای مصور سوپرمن در اکشن کمیکس، سردبیران بخش کمیک انتشارات ملی (که بعدها دیسی نامیده شد) را بر آن داشت که ابرقهرمانهای بیشتری به عناوین داستانهای مصورشان بیفزایند. در نتیجه، باب کین، بتمن را طراحی کرد.۶ همکارش بیل فینگر دراینباره میگوید: «کین از ایدهاش راجع به شخصیت بتمن با من صحبت کرده بود و دوست داشت طرحهایش را ببینم. من به خانهاش رفتم و او یک شخصیت طراحی کرده بود که شبیه به سوپرمن بود با لباسی تنگ و مایل به سرخرنگی، با چکمه و بدون دستکش، به همراه یک ماسک دومینو بر روی صورتش و در حالی که از یک طناب آویزان شده بود. او مانند خفاش دو بال داشت که زیر آن علامتی بزرگ از بتمن بود.»۷ بالهای خفاشی، همانند شنل، ایدهٔ کین بود که از بالزن لئوناردو داوینچی الهام گرفته بود.۸
فینگر تغییراتی در شخصیت ایجاد کرد از جمله قرار دادن بالاپوش به جای ماسک دومینو، شنل به جای بالها و دستکش و برداشتن قسمتهای قرمزرنگ لباس اصلی.۹۱۰۱۱۱۲ فینگر در مورد رسیدن به نام بروس وین برای هویت اصلی بتمن گفته است: «نام کوچک بروس وین از رابرت بروس گرفته شدهاست، یک وطنپرست اسکاتلندی. بروس با وجود این که یک دخترباز بود، اما از خانوادهای اصیل بود. برای نام خانوادگیاش آدامز، هنکاک و ... را امتحان کردم. سپس یاد آنتونی وین افتادم.»۱۳
زندگینامه شخصیت
گذشتهٔ بتمن تاکنون بارها مورد تجدیدنظرهای کوچک و بزرگ قرار گرفته است. با این حال چند عنصر از زندگی او همواره ثابت ماندهاند.۱۴ عناصر ثابت گذشتهٔ او در واقع همان داستان خاستگاه بتمن است.۱۵ او در کودکی، شاهد کشته شدن پدرش دکتر توماس وین و مادرش مارتا کنت بوده و این واقعه به شدت بر زندگی او تأثیر میگذارد و آسیبهای روانی بر او وارد میکند. همین واقعه باعث میشود تا تصمیم بگیرد که هویتی نامعلوم، با جرم و جنایت در گاتهام سیتی مبارزه کند.۱۶
دوران طلایی
نوشتار(های) وابسته: بتمن (زمین دو)
در اولین حضور بتمن در کمیکهای کارآگاهی شماره ۲۷، بتمن در حال مبارزه با جرم و جنایت است۱۷ و خاستگاه او در کمیکهای کارآگاهی شماره ۳۳ (نوامبر ۱۹۳۹) مشخص میشود و بعدها در کمیک بتمن شماره ۴۷ گسترش مییابد. بر پایه اطلاعات کمیکها، بروس وین، فرزند توماس و مارتا وین است. آنها یک خانوادهٔ ثروتمند و خیر هستند که در گاتهام سیتی زندگی میکنند. بروس در قصر وین به دنیا میآید و آنجا بزرگ میشود و تا هشت سالگی زندگی شاد و خوبی دارد. تا اینکه در هشت سالگیاش، در راه بازگشت از سالن سینما به خانه، جو چیل پدر و مادرش را جلوی چشمانش به قتل میرساند. همان شب، بروس وین سوگند میخورد که زندگیاش را وقف مبارزه با جرم و جنایت کند. او تمرینهای فکری و بدنی مختلفی را پشت سر میگذارد. اما درمییابد اینها کافی نیست. او میداند که جنایتکاران خیلی خرافاتیاند، بنابراین باید با نمادی علیه آنها بجنگد که ترس را به قلبشان وارد کند. در همین لحظه یک خفاش از پنجره وارد میشود و الهامبخش بروس برای انتخاب شخصیت بتمن (مرد خفاشی) میشود.۱۸
اوایل کارهای خودسرانه و شورشی بروس، باعث خشم پلیس میشود. در این زمان، بروس نامزدی به نام جولی مدیسون دارد. در بتمن شماره ۱، او یک سیرکباز و یتیم به نام دیک گریسون را به پیش خود میبرد و او تبدیل به همراهش در مبارزات (رابین) میشود. بتمن همچنین انجمن عدالت آمریکا را پایهگذاری میکند،۱۹ هرچند مانند سوپرمن، او عضو افتخاری این گروه است۲۰ و گاهی در فعالیتهای آن شرکت میکند. کمکم رابطهٔ پلیس با او خوب میشود و او به عنوان عضو افتخاری پلیس گاتهام سیتی انتخاب میشود.۲۱ در این زمان، آلفرد پنیورث به قصر وین میآید و بعد از مطلع شده از هویت مخفی بتمن و رابین، تصمیم میگیرد به عنوان دستیار آنها کار کند.۲۲
مشخصات ظاهری
توانایی
بتمن بر خلاف بسیاری از ابرقهرمانان، قدرت فراانسانی ندارد. برای جبران این ضعف، او از مهارتهای علمی، مهارتهای کارآگاهی، قابلیتهای فیزیکی، هنرهای رزمی، تکنولوژی، ثروت، و ترس و ارعاب خلافکاران، استفاده میکند. نیز، او استاد تغییر چهره است و برای جمعآوری اطلاعات، از هویت جعلی ماچز مالون یک خلافکار بدنام، استفاده میکند.۲۳
لباس
نخستین حضور بتمن، کمیکهای کارآگاهی#۲۷ (می ۱۹۳۹)
لباس بتمن، شبیه به خفاش است تا خلافکاران را بتراسند. این لباس از تن پوش، شورت، ماسک، شنل، دستکش و چکمه تشکیل شده است. تا پیش از دههٔ ۹۰، تن پوش او، خاکستری است و شنل، ماسک، دستکش، شورت و چکمهی او، معمولاً یا سیاه است (با هایلایت خاکستری یا آبی) و یا به طور کامل، آبی؛ بنابراین لباس بتمن، یا ترکیبی است از سیاه و خاکستری و یا از آبی و خاکستری. در دههٔ ۹۰، لباس او تمام سیاه میشود و به علامت خفاش سادهٔ روی سینهاش، بیضی زرد رنگی افزوده میشود.۲۴
تن پوش
تن پوش بتمن، لباسی چسبان است، مانند بسیاری از ابرقهرمانان. این تن پوش، تشکیل شده از یک لباس شلواری سرتاسری و یک شورت. رنگ شورت معمولاً با رنگ تن پوش مغایر است. روی سینهٔ لباس، علامت خفاش قرار دارد.
جنس لباس اولیه، پارچهای معمولی بود و زره محافظ نداشت. در بتمن # ۱ (بهار ۱۹۴۰)، یک جلیقهٔ ضد گلوله به لباس دوخته شده است. در شمارههای بعدی، جنس لباس تغییر میکند و دیگر پارچهٔ معمولی نیست؛ بلکه از مادهای تخیلی ساخته شده که در برابر پارگی، حرارت و جریان الکتریسیته مقاوم است.۲۵
شنل
شنل بتمن، پارچهای با لبهٔ دندانه دار است که به هنگام سقوط آزاد، همچون پاراگلایدر از آن استفاده میکند. در برخی از طراحیها، روی شانههای شنل، بر آمدگی ای وجود دارد که یاد آور انگشت شست در بال خفاش است.
جنس شنل در داستانهای مختلف بتمن، متفاوت است. گاهی از پارچهای معمولی ساخته شده است که به راحتی پاره میشود و گاهی از مادهای ساخته شده که ضد گلوله و عایق حرارت است. در یکی از داستانهای بتمن، دندانههای انتهای شنل، در حقیقت تیغهایی هستند که بتمن از آنها در مبارزههایش استفاده میکند.۲۶
دستکش
دستکش بتمن اغلب از چرم سیاه رنگ است و در زیر آن سه تیغهٔ مثلثی وجود دارد.
در نخستین شمارهٔ بتمن، دستکش او تا مچ دستش و به رنگ بنفش بود. در شمارهٔ بعدی، او اصلاً دستکشی نداشت. در شمارههای بعد طول دستکش بلندتر شد. نهایتاً در ۱۹۴۰، تیغهها به زیرش اضافه شدند.
این تیغهها، معمولاً وسیلهای دفاعی در برابر ضربات شمشیر و چاقو هستند. در شوالیهٔ تاریکی، به جای این سه تیغه، مینی بترنگ کار گذاشته میشوند که در مواقع نیاز، میتوانند به سمت دشمن پرتاب شوند. در سر مشت دستکش، گلولههای کوچک سربی کار گذاشته شده تا نیروی ضربات مشت بتمن افزایش یابد.۲۷
تجهیزات
بتمن از ابزارهای زیادی بهره میبرد و در داستانهای مختلف، ابزارهای جدیدی به آنها افزوده میشود. به برخی از مهمترین ابزارهای او اشاره میشود.
۱- The Batarang
بومرنگی شبیه خفاش که به سمت دشمنان پرتاب میشود.
۲- Grappling Gun
تفنگی که طنابی شلیک میکند و بتمن به وسیلهٔ آن از ارتفاعات بالا میرود.
3- Smoke Pellets
ابزاری برای ایجاد دود، به منظور اختفا از چشم دشمنان.
4- Communications device
دستگاه ارتباطاتی که معمولاً در گوش ماسک بتمن جاسازی میشود، اما گاهی اوقات دستی است.
5- Bat Line
وسیله ایست که از دو طرفش، کابلهای فولادی پرتاب میشوند و برای حرکت از سطح به سطح (و نه سطح به ارتفاع) استفاده میشود.
6- Night vision bat-goggles
عینک فروسرخی که در ماسک بتمن جاسازی شده و برای دید در شب استفاده میشود.۲۸
7- Bat Signal
هنگامی که پلیس شهر گاتهام به بتمن نیاز دارد، از نورافکنی که بر روی شیشهاش علامت خفاش است را به سمت آسمان شب روشن میکند تا بر روی ابرها نقش خفاش نمایان شود. به این ترتیب، بتمن متوجه میشود که پلیس به او نیاز دارد.۲۹
8-Bat Mobile
اتومبیل مخصوص بتمن.
9- Bat Wing
هواپیمای مخصوص بتمن.
10-detective vision اشعهای که در کنار ماسک بتمن (تقریبا جای گیج گاه) است و برای دیدن دشمنان در محیط بسته و پشت دیوارها و دیدن ضربان قلب دشمن و یا ...
شخصیت
بروس وین
بروس وین، در زندگی روزانهٔ خود، یک کارخانه دار میلیاردر، ولخرج، خوشگذران و خیّر است. او از طریق بنیاد خیریهٔ خود، کارهای بشردوستانه انجام میدهد.
وین برای منحرف کردن افکار عمومی از یکی بودن هویت وین و بتمن، در مهمانیها وانمود میکند که در مصرف الکل زیاده روی میکند و مست میشود؛ ولی در حقیقت هرگز از الکل استفاده نمیکند تا تواناییهای ذهنی اش مخدوش نشوند. همچنین همواره در انظار عمومی، خود را چنین نشان میدهد که با زنان متعددی رابطه دارد.
شخصیت بروس وین، به عنوان فردی در ظاهر بی عرضه و بی خیال و ثروتمند ولی در حقیقت قهرمان و ماجراجو، قبل از داستانهای بتمن، در داستان زورو سابقه داشته است. دون دیگو د لا وگا، قهرمان داستان زورو، همچون بروس وین، فردی ثروتمند و اشراف زاده است که در انظار عمومی، فردی احمق قلمداد میشود ولی در حقیقت، علیه بی عدالتیهای قانون مبارزه میکند.۳۰
تأثیرات فرهنگی
در دیگر رسانهها
در سال ۱۹۸۹، وارنر برادرز فیلم بلندی با نام بتمن منتشر کرد. تیم برتون کارگردانی این فیلم را بر عهده داشت و مایکل کیتون در نقش بروس وین ایفای نقش میکرد. این فیلم به موفقیتهای بسیاری دست پیدا کرد و توانست در آن زمان پرفروشترین فیلم سال و پنجمین فیلم پرفروش تاریخ شود.۳۱ این فیلم همچنین موفق به کسب جایزه اسکار بهترین طراحی صنه شد.۳۲ موفقیت این فیلم، باعث شد تا سه دنباله از آن منتشر شود. بتمن بازمیگردد با کارگردانی تیم برتون و بازگشت مایکل کیتون در سال ۱۹۹۲ منتشر شد. بتمن برای همیشه در سال ۱۹۹۵ و با کارگردانی جوئل شوماخر اکران شد و وال کیلمر در آن جانشین کیتون شد. جرج کلونی در بتمن و رابین (۱۹۹۷) در نقش بروس وین بازی کرد و جوئل شوماخر کارگردانی آن را عهدهدار بود. فیلم دوم شوماخر، با این که در گیشه موفق بود، اما بینندگان و منتقدان از کیفیت آن راضی نبودند و همین مسئله باعث شد تا وارنر برنامههای خود برای ساخت دنبالهٔ این فیلم را لغو کند و پروژه بتمن را موقتاً کنار بگذارد.
در سال ۲۰۰۵، بتمن آغاز میکند به کارگردانی کریستوفر نولان و بازی کریستین بیل در نقش بروس وین، مجموعه فیلمهای بتمن را بازراهاندازی کرد. دنبالهٔ این فیلم، شوالیه تاریکی (۲۰۰۸) با فروش ۱۵۸ میلیون دلار در اولین آخر هفته، رکورد فروش یک فیلم در اولین آخر هفته را در ایالات متحده جابهجا کرد۳۳ و سریعترین فیلمی شد که به فروش ۴۰۰ میلیون دلاری میرسد (در هشت روز).۳۴ شوالیه تاریکی در پایان اکرانش، دومین فیلم پرفروش تاریخ ایالات متحده (در آن زمان) بود.۳۵ این فیلم دو جایزه اسکار از جمله بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای هیت لجر را ازآن خود کرد.۳۶ شوالیه تاریکی برمیخیزد (۲۰۱۲) آخرین فیلم سهگانه نولان بود. در سال ۲۰۱۳، وارنر اعلام کرد که بن افلک در فیلم بتمن و سوپرمن: طلوع عدالت در نقش بتمن ظاهر خواهد شد.
